We laten jonge lezers aan hun lot over wat de historische letterkunde betreft. Alleen in de bovenbouw havo/vwo komen leerlingen in aanraking met een beperkt aantal klassiekers uit de Nederlandse canon. In dit blog licht ik toe waarom ik met klassiekersindeklas.nl gestart ben: omdat alle leerlingen recht hebben op goed literatuuronderwijs. Hier kun je niet vroeg genoeg mee beginnen.
Literatuuronderwijs in de onderbouw
De historische letterkunde heeft geen plaats in het fictieonderwijs in de onderbouw. Leerlingen lezen pas in de bovenbouw Van den Vos Reynaerde of Karel ende Elegast, terwijl dit juist teksten zijn die jongere leerlingen aanspreken. Bas Jongenelen stelt zelfs, dat je deze teksten als jeugdliteratuur zou moeten lezen: het zijn teksten die ten onrechte in de volwassencanon terecht gekomen zijn. Wat jammer dat we deze teksten niet eerder aanbieden! Niet alleen omdat jonge lezers het geïntendeerde publiek zijn, maar ook omdat je, door deze teksten met jongere leerlingen te lezen, tot een totaal andere leeservaring komt.
Klassiekers lezen met jonge leerlingen vraagt om een eigen aanpak. De historische context is niet heilig, het is juist interessant om te zien wat er gebeurt in de confrontatie tussen een oude tekst en de belevingswereld van hedendaagse jonge lezers. Klassiekers lenen zich hiertoe. Niet voor niets noemt Calvino klassiekers de teksten die we herlezen: nieuwe generaties lezers brengen hun eigen interpretatiekader mee. Ik onderzoek wat het oplevert om de canon met een open benadering in de klas te introduceren. In een ideale situatie beginnen leerlingen in de onderbouw te ontdekken hoe breed en wijdvertakt de Nederlandse canon is. Dit geeft ze een indruk van de literaire context van de hedendaagse jeugdliteratuur die ze (natuurlijk) ook lezen in de les. Leerlingen hoeven niet alles wat ze lezen te verklaren, bewonderen of begrijpen. Er is geen vaste lijst die alle leerlingen zouden moeten lezen, er zijn allerlei verschillende routes mogelijk. Bijvoorbeeld via intertekstuele relaties met de jeugdliteratuur, formele, generieke of thematische overeenkomsten tussen teksten. Een open benadering van de literaire canon biedt leerlingen de ruimte voor hun eigen interpretaties. Dit brengt leerlingen ‘dichter bij de boekenwereld,’ zoals een van mijn tweedeklassers het verwoordde. Het geeft ze het gevoel dat het ook hun wereld zou kunnen zijn.
Waarom is dit belangrijk?
Kennismaken met het Nederlandse literaire erfgoed is voor alle leerlingen van belang. Als je de literatuurgeschiedenis reserveert voor de bovenbouw van de havo en het vwo sluit je een grote groep leerlingen buiten. Hubert Slings geeft heel veel goede argumenten waarom deze kennis bij kan dragen aan de vorming van leerlingen; onder meer vanwege de historische bewustwording en literaire competentie. Maxim Februari wijst op het belang van cultureel kapitaal. Los van deze instrumentele doelen heeft het lezen van literaire klassiekers ook een waarde op zich. ‘To read the classics is better than not to read the classics,’ aldus Calvino.
Het hoe en waarom van dit blog
Dit blog is een werk in uitvoering. Ik beschrijf mijn ervaringen met het lezen van en praten over canonieke teksten in de klas. Daarnaast wil ik linken naar interessant lesmateriaal van andere docenten die literaire teksten behandelen in de onderbouw. Vragen die mij momenteel interesseren zijn: op welke manier kun je jonge leerlingen het beste in aanraking brengen met het literaire erfgoed? Welke teksten doen het goed bij jonge lezers? Over welke impliciete culturele kennis beschikken leerlingen van 12-15 en hoe sluit je in je lesaanbod hierop aan? Welke leeservaringen moeten leerlingen in de onderbouw opdoen om in de bovenbouw een mooie eigen selectie te kunnen maken voor hun leeslijst?
Onder het kopje lesmaterialen is een overzicht te vinden van het tot nu toe verzamelde lesmateriaal. Kun je je vinden in de didactische uitgangspunten en wil je eigen materiaal delen? Neem dan contact met mij op.
