Van beeldmateriaal, digitale reproducties tot achtergrondinformatie en een hertaling:
over Der Naturen Bloeme is in enkele muisklikken allerlei materiaal online te vinden.
Ondanks deze rijkdom aan materiaal en de opname van Jacob van Maerlants natuurencyclopedie in de Vlaamse literaire canon is zijn aanwezigheid in de schoolcanon
zeer beperkt. Alleen in de bovenbouw (15-18 jaar) komt de tekst af en toe aan bod in
lesmaterialen, meestal niet als primair object van studie, maar als referentie naast een
andere tekst. De hier gepresenteerde lesopzet is een uitwerking voor een jongere
doelgroep: leerlingen van 12-15 jaar, van alle niveaus.
Lesmethode KERN Nederlands bloemleesde Van Maerlants basilisk in een hoofdstuk over taalverandering. (KERN Nederlands 2023, 2e editie, 1 vmbo-t/havo).
Waarom deze tekst?
Der Naturen Bloeme is een geweldige tekst voor onderbouwleerlingen, omdat de beschreven fabeldieren bekend zijn uit de jeugdcultuur van nu. Leerlingen kennen zeemeerminnen, draken en zelfs basilisken, met dank aan onder andere J.K. Rowling, Annet Schaap en Cressida Cowell. Het lezen van een middeleeuws biologieboek sluit
daarom aan bij hun belevingswereld, en introduceert een heel andere denk- en ervaringswereld: de middeleeuwse visie op de natuur. Het verbreden van hun denkwereld
draagt bij aan persoonsvorming, omdat ze oefenen met inleven in de historische ander.
Ook ‘kijken’, ‘zorgvuldig lezen’ en ‘je oordeel uitstellen’ zijn persoonsvormende vaardigheden die gelinkt zijn aan de vakvaardigheden van het schoolvak Nederlands. Daarnaast biedt de tekst mogelijkheden om hun denken over genres uit te breiden en om
nieuwe kennis te introduceren. Een tekst die tegelijkertijd bekend en vreemd is heeft
daarom een grote didactische waarde. Hij prikkelt de fantasie op een andere manier,
zoals veel historische literatuur dat doet.
Lesontwerp in het kort
Leerlingen lezen, bekijken en bevragen in kleine groepjes een hoogwaardige reproductie van een lemma uit Der naturen bloeme. Ze vergelijken deze bron met andere teksten (fabels, sprookje, een informatief blog). Ze trekken conclusies over hun eigen bron en schrijven een tentoonstellingsbordje waarin ze uitleggen wat er te zien is op hun lemma uit Der naturen bloeme. Alle reproducties worden in het klaslokaal ophangen met de uitlegbordjes erbij. Leerlingen bekijken samen de expositie en vergelijken hun eigen bevindingen met die van hun klasgenoten. Het lesontwerp bestaat uit een lesbrief, tekstenselectie van vrij online beschilbaar materiaal en kwalitatief hoogwaardige reproducties van de lemma’s die aan bod komen (struisvogel, meeuw, basilisk, griffioen, draak, wolf, zeemeermin, gaai). Uit te printen op A3 in kleur.
De insteek van dit lesontwerp is inductief en speels. Leerlingen leren door ontdekking en nemen zelf actief deel aan het proces van betekenis geven (van Dijk & Stronks 2022). Een uitleg of toelichting over de brontekst gaat niet aan de les vooraf, maar volgt pas na hun eigen onderzoek. Zodoende kun je aansluiten op hun bevindingen en de vragen beantwoorden waar leerlingen zelf mee komen.
Bronnen
De tekst van dit artikel is gebaseerd op mijn bijdrage aan de congresbundel van de HSN 2023. Ik ben als auteur betrokken bij lesmethode KERN Nederlands en in die hoedanigheid medeverantwoordelijk voor de basilisk in het vmbo-t/havoboek.
Maerlant, J. v. (1989). Het boek der natuur. (P. Burger, Vert.) Amsterdam: Querido. Opgehaald van https://www.dbnl.org/tekst/maer002dern03_01/downloads.php
Rowling, J. (2017). Fabeldieren en waar ze te vinden. Amsterdam: De Harmonie.
Visual thinking strategies Nederland. (2022). Visual thinking strategies Nederland. Opgehaald van https://www.vtsnederland.org/
